ماهیان قرمز از چین آمده‌اند اما حیوان خانگی هستند
بسیاری باور دارند که قرار دادن ماهی قرمز بر سر سفره هفت‌سین هیچ پیشینه‌ی تاریخی ندارد. شاهد این مدعی نیز تابلوی مشهور کمال‌الملک از سفره هفت‌سین است که در آن نشانی از ماهی قرمز دیده نمی‌شود. بر این اساس قدمت حضور ماهی قرمز را در سفره ایرانی‌ها می‌توان چیزی در حدود ۱۰۰ سال پیش تخمین زد. جدای از بعد تاریخی مساله، خرید ماهی قرمز را بسیاری مصداق بارز حیوان‌آزاری می‌دانند اما این مساله نیز جای تعمق دارد.
ماهی قرمز یا همان ماهی طلایی (Goldfish) با نام علمی (Carassius auratus) در اصل گونه‌ای است که خاستگاه جغرافیایی آن به کشور چین برمی‌گردد اما هم‌اکنون در آکواریوم‌ها، استخرهای تزئینی و حتی متاسفانه طبیعت سرتاسر دنیا می‌توان آن را سراغ گرفت. این گونه از نظر زیست‌محیطی یک حیوان خانگی یا همان پت (Pet) است.
یک حیوان بعنوان حیوان خانگی بایستی یکسری شرایط اصلی و یکسری شرایط فرعی داشته باشد که البته شرایط فرعی بسته به منطقه جغرافیایی یعنی کشور، استان و … متفاوت است. شروط اصلی یک حیوان خانگی این است که نخست، بیماری‌های مشترک آن با انسان قابل‌پیشگیری و کنترل باشد. دوم، لزوماً در اسارت زادآوری کرده و تکثیرشده باشد یعنی حیواناتی که از طبیعت گرفته می‌شوند، به هیچ‌عنوان نمی‌توانند حیوان خانگی باشند و همچنین حیوانات بومی یک منطقه جغرافیایی نمی‌توانند بعنوان حیوان خانگی در همان منطقه نگهداری شوند. سوم اینکه حیوانی می‌تواند خانگی باشد که در زمره حیوانات در معرض خطر انقراض نباشد.
از آن‌جا که ماهی‌های قرمز در ابعاد قابل‌ملاحظه و به شکل گسترده در استخرهای پرورش ماهی تکثیر می‌شوند و ضمناً واجد شروط مذکور هستند لذا از نظر زیست‌محیطی نگهداری آنها بعنوان حیوان خانگی یا پت تحت شرایط درست و کنترل‌شده ممنوعیت ندارد.
نگهداری اصولی مهمترین شرط داشتن حیوان خانگی
استخرهای پرورش ماهی قرمز در سرتاسر دنیا هر ساله میلیون‌ها ماهی را به بازارهای مختلف عرضه می‌کنند. همانطور که همه می‌دانیم، بازار خرید و فروش را تقاضا رونق می‌دهد. خرید و فروش گونه‌های بومی و بالاخص گونه‌های در معرض خطر حیات‌وحش موضوعی جدا و کاملاً غیرقانونی است یعنی اگر فرضاً شما یک بچه سنجاب ایرانی یا سمندر کایزر یا لاک‌پشت لاک‌نرم بخرید، نه‌تنها کار غیرقانونی کرده‌اید بلکه با خرید آن به حیات‌وحش ایران نیز ضرر زده‌اید. اما بحث گونه‌های خانگی از اساس با این موضوع متفاوت است.
حیوان خانگی مثل ماهی قرمز نیازهای خاص زیستی دارد. در اصل تفاوت‌های فیزیولوژیکی، آناتومیکی، درمانی و دامپزشکی مهمترین عامل طبقه‌بندی و تفکیک حیوانات خانگی به دو گروه معمولی و خاص هستند. مشکل اغلب ما عدم تشخیص همین تفاوت‌ها است یعنی بعنوان مثال نحوه‌ی نگهداری از حیوانات مختلف را به نوعی یکسان تصور می‌کنیم در حالیکه فرضاً خرگوش، خوکچه هندی و همستر بعنوان حیوانات خانگی خاص نیازهای زیستی متفاوتی دارند. عین این وضعیت در مورد ماهی‌های قرمز نیز صادق است.
ماهی‌قرمز را زجرکش نکنید
ماهی قرمز بعنوان یک حیوان خانگی به غذا نیاز دارد یعنی اگر شما همین فردا یک ماهی قرمز خریدید، باید حتماً غذای آن را هم بخرید. این باور که ماهی قرمز به غذا نیاز ندارد از اساس یک باور غلط است. غذای این آنها اغلب کرم‌های خشک و فریزشده خاصی از نوع (Tubifex)، لارو حشرات، کرم‌های خونی، دافنی (یک نوع جانور بندپا و سخت‌پوست)، نوعی میگوی خاص موسوم به (Brineshrimp)، نخودفرنگی پخته و کاهو به شکل کاملاً خرد و ریزشده است. در حقیقت ماهی‌های قرمز دقیقاً همان چیزی را می‌خورند که سایر ماهی‌ها از آنها تغذیه می‌کنند.
یک ماهی قرمز در اسارت می‌تواند ۳۰ سال هم عمر کند اما چرا ماهی‌های قرمز اغلب به سرعت در تنگ‌های بلورین ما تلف می‌شوند؟ پاسخ این سوال ساده است: نگهداری در شرایط نامناسب.
در دنیا صدها واریته‌ی مختلف از ماهی قرمز وجود دارد که هر کدام از نظر ترکیب رنگی و حتی خصوصیات فیزیکی بسیار با یکدیگر فرق دارند. در حقیقت اصل ماجرا هم همین جاست، یکسری شرایط خاص می‌تواند برای یک نوع مناسب اما برای دیگری کاملاً مضر باشد. آب ماهیان قرمزی که در اسارت نگه داشته می‌شوند، می‌بایست دست کم دوبار در هفته عوض شود. ماهی‌های قرمز بشدت از گیاهان آبی زنده استقبال و حتی از آنها تغذیه می‌کنند. بنابراین نگهداری ماهی قرمز در یک تنگ کوچک و خالی از هر گونه عنصر حیات‌بخش زیستی یک کار کاملاً اشتباه است. ماهی‌های قرمز از نظر درجه‌حرارت آب و محیط پیرامونی طیف تحمل به نسبت قابل قبولی دارند. آنها می‌توانند آب خیلی سرد و در مرز نقطه انجماد تا آبی با درجه‌حرارت ۳۰ درجه سانتیگراد را تحمل کنند اما از ۳۰ درجه به بعد به طور قطع برای آنها مشکل‌ساز است. واریته‌هایی مانند Orandas، سر شیری‌ها، Ranchu، Veiltails و … که بیشتر از سایرین خرید و فروش می‌شوند؛ تنها در آبی دوام می‌آورند که دمای آن از محیط پیرامونی‌اش کمتر نباشد.
ماهی قرمز بخریم یا نخریم؟
بسیاری از ما ایرانی‌ها چندین سال است که برای سفره هفت‌سین ماهی قرمز نمی‌خریم و اینکار از بسیاری جهات بسیار درست است. واقعیت امر این است که بسیاری از ما در روزهای نزدیک عید صرفاً شیفته زیبایی آنها می‌شویم اما فقط چند روز که از عید گذشت، دلزده می‌شویم. اغلب ما ماهی را می‌خریم بدون آنکه به نیازهای زیستی‌اش توجه کنیم.
گاهی دلزدگی ما از آنها به حدی است که در اولین نهر یا رودخانه یا حتی دریا و دریاچه رهاسازی‌شان می‌کنیم. رها کردن ماهی در استخر یک پارک شاید کار درستی باشد اما در طبیعت، بدون‌تردید یک اشتباه بزرگ است. ما می‌توانیم ماهی بخریم اما به هیچ‌وجه نباید آن را در طبیعت رهاسازی کنیم چرا که اینکار بزرگترین ظلم به سایر موجودات است. ماهی کوچک و زیبای شما می‌تواند و قابلیت آن را هم دارد که در طبیعت به راحتی تبدیل به آفت شود.
پاسخ اینکه ماهی بخرید یا خیر دقیقاً به خود شما بستگی دارد. شما می‌توانید ماهی بخرید، اگر جای نگهداری مناسب آن را دارید، اگر زمان و علاقه برای نگهداری‌اش دارید، اگر در طبیعت رهایش نمی‌کنید، اگر در صورت بروز مشکل با دامپزشک مشورت می‌کنید و مهمتر از همه اینکه اگر درباره نیازهای زیستی آن مطالعه می‌کنید.
ماهی قرمز را نباید صرفاً به بهانه شب عید خرید، ماهی قرمز یک موجود زنده است و هر موجود زنده نیازهای خاص زیستی دارد. اینکه ما چقدر در حفظ آداب و سنت‌هایمان کوشا باشیم یک طرف قضیه است و مسوولیت‌پذیری نسبت به هر موجود زنده، طرف دیگر ماجرا.
سنت‌های ما نمی‌گویند که ماهی را از سر سفره هفت‌سین بردارید چون ایرانی نیست، سنت‌های ما و همچنین تاریخ ما همیشه با آغوش باز به استقبال هدایا رفته‌اند. همانطور که در سنگ‌نگاره‌های تخت‌جمشید می‌بینید؛ در ایام شادباش نوروزی هندی‌ها، زرنگی‌ها و رخجی‌ها، ایونی‌ها، کاپادوکیه‌ای‌ها، سغدی‌ها و خوارزمی‌ها، لیدیایی‌ها، سکایی‌ها، سوری‌ها، بابلی‌ها و خیلی اقوام دیگر برای ایرانی‌ها هدیه می‌آوردند و با آغوش باز از آنها استقبال می‌شد. همانطور که هندی‌ها چای را به ما هدیه دادند و نوشیدن چای هم‌اکنون جزئی خدشه‌ناپذیر از آداب ما ایرانی‌ها است لذا ما می‌توانیم ماهی قرمز را هم در سفره‌های نوروزی‌مان داشته باشیم منتهی به یک شرط و آن شرط این است که نیازهای زیستی ماهی‌های قرمز را خوب بشناسیم.
نویسنده:فرناز حیدری
منبع:دیجی کالا مگ
